မဟာလှေကားရှာပုံတော် -၂

 

မဟာလှေကားပင်ဟာ Cochlospermum religiosum ဖြစ်တယ်လို့ဖေ့ဘုတ်မှာရေးသူကအထောက်အထားပြုတဲ့ဝီကီပီးဒီယားထဲက Cochlospermum religiosum ဆောင်းပါးမှာပါတာကဒီလိုပါ - “In Theravada Buddhism,his plant is said to have used as the tree for achieved enlightenment, or Bodhi by nineteenth Buddha called”Siddhaththa - සිද්ධත්ථ”. The plant is known as කිණිහිරියා (Kinihiriyaa) in Sinhala, and කණිකාර (Kanikaara) in Sanskrit.”

အဲဒီမှာ မြန်မာဘာသာနဲ့ “မဟာလှေကား” လို့ခေါ်တယ်ဆိုတာမပါဘူး။ ဒီလိုဆိုရင် Cochlospermum religiosum နဲ့မဟာလှေကားဆက်စပ်မှုကိုဘယ်ကရသလဲ။ ဖေ့ဘုတ်ဆောင်းပါးရှင်ကပြောပြမထားပါဘူး။ “A Checklist of the Trees, Shrubs, Herbs, and Climbers of Myanmar” စာအုပ်ထဲမှာ မဟာလှေကား နီ/ဖြူ/ဝါ ဆိုပြီး Bauhinia (စွယ်တော်) မျိုးထဲကသုံးမျိုးအပြင် Cochlospermum religiosum ကိုမဟာလှေကားလို့မူကွဲအနေနဲ့လဲတွေ့တာကနေယူလိုက်တာဖြစ်နိုင်သလို ဝီကီပီးဒီယားထဲက Cochlospermum religiosum ဆောင်းပါးမှာသင်္သကရိုက် (သက္ကတ) ဘာသာနဲ့ Kanikaara လို့ခေါ်တယ်လို့ပါတာကြောင့် အရှင်နာဂသိန်ပြောထားတဲ့ “ကဏိကာရ” သဒ္ဒါနဲ့တူတယ်ဆိုပြီး ယူလိုက်တာလဲဖြစ်နိုင်တယ်။တကယ်တော့အရှင်နာဂသိန်ရဲ့ပုံပြဆေးအဘိဓါန်တတိယတွဲစာမျက်နှာ-၁၇၀ မှာ“ကဏိကာရ”နဲ့ဘာမှမဆိုင်ပဲ “လဲမှို့-အဝါ (ဆေးကလမ)၊သက္ကတလို ဝီ-သ်-ကာ-ရ်-ပါစ်၊ သိပ္ပံအမည် Cochlospermum gossypium” ဆိုပြီးပြထားပါတယ်။ Cochlospermum gossypium ဟာ Cochlospermum religiosum ရဲ့နံမယ်ကွဲပဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒီမှာသက္ကတအမည်ဟာလဲ ဝီကီပီးဒီးယားနဲ့လုံးဝကွဲလွဲပါတယ်။

Cochlospermum religiosum အပင်အကြောင်းဝီကီပီဒီးယားဆောင်းပါး

Cochlospermum religiosum ဟာ သင်္သကရိုက် (သက္ကတ) ဘာသာနဲ့ Kanikaara ဖြစ်တယ်လို့အဲဒီမှာရေးထားပေမဲ့အထောက်အထားပြမထားပါဘူး။ ဒီဆောင်းပါးဟာ အကြမ်းထည်လောက်သာရှိသေးတဲ့ဆောင်းပါးတိုတပုဒ်သာဖြစ်ပြီးဖြည့်စွက်ရေးသားကြဖို့ဖိတ်ခေါ်ထားဆဲဖြစ်ပါတယ်။ ပြည့်စုံတဲ့ဝီကီပီးဒီးယားဆောင်းပါးတွေမှာပါလေ့ရှိတဲ့ဆွေးနွေးချက် (Talk) အပိုင်းလဲမရှိသေးပါဘူး။ ပြထားတဲ့ကျမ်းကိုးစာရင်းသုံးထဲက အပေါ်နှစ်ခုမှာသင်္သကရိုက် (သက္ကတ) ဘာသာနံမယ်မပါပါဘူး။ နောက်ဆုံးတခုကလဲအချက်အလက်မရှိတဲ့နေရာဖြစ်နေတယ်။ ဒါတွေကြောင့်ကိုးကားဖို့ရာမလုံလောက်သေးတဲ့ဆောင်းပါးဖြစ်ပါတယ်။

Cochlospermum religiosum အပင်ရဲ့ သင်္သကရိုက် (သက္ကတ) ဘာသာနံမယ်

ပိုပြီးရှင်းအောင်လို့ပင်ရင်းဖြစ်တဲ့အိန္ဒိယကအာယုဗေဒနဲ့ဇီဝမျိုးကွဲဝဘ်စာမျက်နှာတွေမှာ Cochlospermum religiosum အပင်ရဲ့ သင်္သကရိုက် (သက္ကတ) ဘာသာနံမယ်ကိုရှာကြည့်ပါတယ်။

AYURVEDIC MEDICINAL PLANTS - LIST BY AYURVEDA NAME (https://ayushvedah.com/plants.php) မှာ Cochlospermum religiosum အပင်ရဲ့သင်္သကရိုက်ဘာသာနဲ့အာယုဗေဒအမည်ကို girishalmalika သို့မဟုတ် shilakarpasika လို့တွေ့ပါတယ်။

Pandanus Database of Indian Plants (cuni.cz) မှာလဲဒီလိုတွေ့ပါတယ် - 

Cochlospermum religiosum အကြောင်းသီးခြားရေးတဲ့ဒီစာတမ်း A comprehensive review on the ethnobotanical uses and pharmacological activities of Cochlospermum religiosum (L.) Alston (Bixaceae) https://www.plantsjournal.com/archives/2019/vol7issue3/PartA/7-2-43-214.pdf မှာလဲ သင်္သကရိုက်ဘာသာနဲ့ Girisalmalika လို့ပဲတွေ့ပါတယ်။

သင်္သကရိုက်အမည် “Kanikaara” နဲ့အပင်ကိုရှာကြည့်ခြင်း

AYURVEDIC MEDICINAL PLANTS - LIST BY AYURVEDA NAMEဝဘ်စာမျက်နှာမှာ ဝီကီပီးဒီယားကပြောထားတဲ့ “Kanikaara” ကိုရှာကြည့်တော့မတွေ့၊ “karnikara” လို့ရှာကြည့်မှ (၁) ငုကြီး/ငုရွှေ (၂) အရှင်နာဂသိန်ပြောထားတဲ့တောင်ဖက်ဝန်းတမျိုး(Pterospermum acerifolium) ကိုတွေ့ပါတယ်။

တောင်ဖက်ဝန်းတမျိုး၊ ဇာစ်မြစ်- ပုံပြဆေးအဘိဓါန်

တောင်ဖက်ဝန်းတမျိုး၊ ဇာစ်မြစ်- Flowers of India

အိန္ဒိယဆေးဘက်ဝင်အပင်များအဘိဓါန် (Indian Medicinal Plants An Illustrated Dictionary http://gbpihedenvis.nic.in/PDFs/Glossary_Medicinal_Plants_Springer.pdf) မှာဝီကီပီးဒီးယားဆောင်းပါးမှာပါတဲ့ “Karnikaara” စာလုံးပေါင်းအတိုင်း အာယုဗေဒအမည်နဲ့အပင် ၃-မျိုးကိုတွေ့ပါတယ်။ Cochlospermum religiosum ကိုတော့သီးခြားတွေ့ရပြီးအာယုဗေဒအမည်မတွေ့၊တခြားအမည်တွေကလဲ “Karnikaara” နဲ့မနီးစပ်ပါဘူး။

ဇာစ်မြစ်-Indian Medicinal Plants An Illustrated Dictionary

အိန္ဒိယတိုက်ငယ်ရဲ့အပင်များ”ဒေတာဘေ့” ဖြစ်တဲ့ eFlora of India ဝဘ်စာမျက်နှာ (https://efloraofindia.com/) မှာရှာကြည့်တော့ သင်္သကရိုက်ဘာသာနံမယ်တွေက‌ပြောခဲ့တဲ့ အိန္ဒိယဆေးဘက်ဝင်အပင်များအဘိဓါန်က “Karnikaara” ဆိုတဲ့နံမယ်နဲ့ကွဲလွဲမှုရှိပါတယ် -

 .

ပါဠိအမည် “ကဏိကာရ” နဲ့အပင်ကိုရှာကြည့်ခြင်း

Pāli Text Society ရဲ့ပါဠိ-အင်္ဂလိပ်အဘိဓါန် (https://media.voog.com/0000/0037/7838/files/Pali-English Dictionary Free.pdf) မှာ “Kanikara” ကိုရှာကြည့်တော့စာမျက်နှာ-၄၃၂ မှာ Pterospermum acerifolium လို့တွေ့ပါတယ် -

Kanikāra {Kanikara} (m. nt.) & kaṇṇikāra J IV.440; V.420; the difference stated at J V.422 is kaṇi°=mahāpupphā kaṇṇi°=khuddakapupphā) [Sk. karṇikāra]-1. (m.) the tree Pterospermum acerifolium J I.40; V.295; VI.269, 537. - 2. (nt.) its (yellow) flower (k-puppha), taken metaphorically as typical emblem of yellow and of brightness. Thus in similes at D II.111 (=pīta)= M II.14 (ṇṇ)=A V.61 (ṇṇ); DhA I.388; of the yellow robes (kāsāyāni) J II.25; with ref. to the blood of the heart Vism 256;=golden VvA 65; DhA II.250 (v. l. ṇṇ). -makula a k. bud J II.83.

ဂျာမနီနိုင်ငံကလုံးတက္ကသိုလ်ရဲ့ Data Center for the Humanities ကထိန်းသိမ်းထားတဲ့ A Critical Pāli Dictionary Online ပါဠိအဘိဓါန်ဟာ ပါဠိစာပေအသင်းကြီး (Pali Text Society) နဲ့ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်တဲ့အဘိဓါန်ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီမှာ“Kanikara” ကိုရှာကြည့်တော့ပိုပြီးကျယ်ပြန့်တဲ့အထောက်အထားတွေပြပြီး Pterospermum acerifolium လို့ဆိုပြန်ပါတယ် -

kaṇikāra or kaṇṇikāra, m. and n. [sa. karṇikāra; CDIAL 2800], (m.) Pterospermum acerifolium; (n.) its yellow flower(s); — lex. lit.: labujo likuco câtha ~o dumuppalo, Abh 570 (agandhapupphatāya atthānaṁ kaṇiṭṭhaṁ karotī ti ~o, Abh-ṭ 380,19); — nivāte pupphitā ~ā, Ja IV 92,6; khettāni amma kāretvā ~e (-ṇ-) ‘ttha ropaya, V 302,25* (303,19’); ~ā ti mahāpupphā, ~ā (-ṇṇ-) ti khuddakapupphā, 422,24’ (ad 420,4 [in long comp.]); ~o va nivatapupphito, VI 269,27; 499,22* foll.; 535,14; 537,3 (~ā [-ṇ-] ti vallikaṇikārā [so read with Be] pi rukkhakaṇikārā pi, 537,15’); Sīvalā ca Surāmā ca ahesuṁ aggasāvikā bodhi tassa bhagavato ~o (v.l. -ṇṇ-) ti vuccati, Bv XVII 19; ~aṁ va jotantaṁ, Ap 167,13 (tattha -an [-ṇ-] ti… kaṇṇikâbaddho hutvā pupphamakulānaṁ [so read with BeCe] gahaṇato kaṇṇikâkāren’ eva kato ti ~o [-ṇṇ-] ti vattabbe niruttinayena ekassa pubbaṇakārassa lopaṁ katvā -an [-ṇ-] ti vuttan ti daṭṭhabbaṁ, Ap-a 436,14) = 206,2 (qu. Th-a I 126,1) = 227,22 = 249,7 = 281,2 = 294,2 = 433,23; 203,9 = Th-a I 127,16; Ap 323,2; — ifc. pariṇata-° (—âdi-puppha [v.l. -kaṇṇi-), Sp 765,20); rukkha-° (Ja VI 537,15’); valli-° (Ja VI 537,15’ [so read with Be]); supupphita-° ([v.l. -kaṇṇi-]), Dhp-a II 250,3); — in long cpd.s. at Sp 762,7; 836,14; Ps I 167,10; Spk III 48,1; As 14,3; Ud-a 413,7; Peṭ 240,13. kaṇikāra

ကျနော့အဖို့ဉာဏ်မမှီပေမဲ့ ပါဠိတတ်သူများကအထောက်အထားပင်ရင်းစာသားတွေရှာဖွေဖတ်ရှုပြီး အဘိဓါန်ရဲ့ကောက်ချက်ခိုင်မာသလားဆိုတာ ကိုယ်တိုင်ဆုံးဖြတ်နိုင်ကြမယ်ထင်ပါတယ်။

ကျနော့ရဲ့မရဲတရဲကောက်ချက်

ကျနော်ရဲ့လေ့လာချက်ဟာလုံလောက်ဖို့၊ပြည့်စုံဖို့အများကြီးလိုပါလိမ့်မယ်။ ဒါပေမဲ့လဲ အနိမ့်ဆုံး အကြမ်းထည်ရုပ်လုံးဖေါ်နိုင်လောက်တဲ့အချက်အလက်တွေရခဲ့တယ်လို့ထင်ပါတယ်။ ရှေ့မှာပြောခဲ့တဲ့တွေ့ရှိချက်တွေကိုချုပ်ရင် -

• Cochlospermum religiosum အပင်ဟာ“လဲမှို့-အဝါ (ဆေးကလမ)” ဆိုပြီးကဏိကာရ နဲ့ဆက်စပ်မှုမရှိတဲ့အပင်အဖြစ် ပုံပြဆေးအဘိဓါန်မှာပြထားသလို “ကဏိကာရ” နဲ့မသက်ဆိုင်ပဲ အာယုဗေဒနယ်ပယ်မှာ သင်္သကရိုက် (သက္ကတ) ဘာသာနဲ့  girishalmalika သို့မဟုတ် shilakarpasika လို့ခေါ်တဲ့အပင်ဖြစ်ဖို့ပိုများပါတယ်။ 
• အာယုဗေဒနယ်ပယ်မှာပဲ သင်္သကရိုက် (သက္ကတ) ဘာသာနံမယ် “karnikara” နဲ့တနေရာမှာရှာကြည့်တော့ (၁) ငုကြီး/ငုရွှေ (၂) အရှင်နာဂသိန်ပြောထားတဲ့တောင်ဖက်ဝန်းတမျိုး (Pterospermum acerifolium) ဖြစ်နေတယ်။ နောက်တနေရာမှာ “Karnikaara” စာလုံးပေါင်းနဲ့ရှာကြည့်တော့ Cassia fistula (ငုကြီး/ငုရွှေ)၊ Garuga pinnata(ချဉ်ယုတ်)၊ Pterospermum acerifolium (တောင်ဖက်ဝန်းတမျိုး) လို့ ၃-မျိုးတွေ့တယ်။
• အိန္ဒိယတိုက်ငယ်ရဲ့အပင်များ”ဒေတာဘေ့” ဖြစ်တဲ့ eFlora of India  မှာ သင်္သကရိုက်ဘာသာနံမယ်တွေက‌ပြောခဲ့တဲ့ အိန္ဒိယဆေးဘက်ဝင်အပင်များအဘိဓါန်က “Karnikaara” ဆိုတဲ့နံမယ်နဲ့ကွဲလွဲမှုရှိတယ်။
• ပါဠိစာပေအသင်းရဲ့ ပါဠိအဘိဓါန်၂-မျိုးမှာ ပါဠိဘာသာနံမယ် “Kanikara” ကိုရှာကြည့်တော့ တောင်ဖက်ဝန်းတမျိုး(Pterospermum acerifolium) လို့ပဲ တမျိုးထဲကိုဖွင့်ဆိုတယ်။

ဒါကြောင့် ရုက္ခဗေဒနယ်ပယ်၊အာယုဗေဒနယ်ပယ်နဲ့ပါဠိစာပေနယ်ပယ်ကတွေ့ရှိတာတွေကိုပေါင်းစပ်ကြည့်ရင်စာရင်းဝင်တဲ့အပင်တမျိုးမကရှိနေလို့ အပင်တမျိုးမျိုးထဲကိုပဲ “ကဏိကာရ” လို့ယတိပြတ်မသတ်မှတ်နိုင်သေး၊ ဆက်ပြီးလေ့လာသင့်သေးပေမဲ့၊ တဖက်မှာတော့ Cochlospermum religiosum (လဲမှို့-အဝါ) အပင်ဟာ “ကဏိကာရ” စာရင်းဝင်အပင်မဟုတ်ဘူးလို့ ကောက်ချက်ချနိုင်ပြီထင်ပါတယ်။