ဒီဂျစ်တယ် ပေ၊ပုရပိုက်ရင်းမြစ်များ -၃

ဗြိတိသျှစာကြည့်တိုက်ကပေ၊ပုရပိုက်ရင်းမြစ်များရဲ့အကန့်အသတ် ကိုလိုနီခေတ်ကသိမ်းယူသွားတဲ့ပေ၊ပုရပိုက်တွေအပြင်မြန်မာပြည်မှာလုပ်ကိုင်သွားခဲ့တဲ့အင်္ဂလိပ်လူမျိုးတွေအပါအဝင်စုဆောင်းသူတွေရဲ့လှူဒါန်းမှုကရတာတွေကြောင့်ဗြိတိသျှစာကြည့်တိုက်မှာပေ၊ပုရပိုက်တွေထိန်းသိမ်းထားတာအတော်များများရှိပါလိမ့်မယ်။ ဒါပေမဲ့လဲအကုန်လုံးကိုဒီဂျစ်တယ်ဖိုင်(ကွန်ပျူတာဖိုင်)တွေဖြစ်အောင်မလုပ်နိုင်သေးပါဘူး။ အံ့ဩစရာကောင်းတာက ဒီဂျစ်ဖိုင်လုပ်ပြီးသားပေစာတချို့နဲ့ဆက်စပ်နေတဲ့အရေးပါတဲ့ပေစာမျိုးကိုချန်ထားခဲ့တာပါဘဲ။ ဥပမာ ကျနော်ရဲ့လေ့လာမှုအဆက်အစပ်ရှိတဲ့ “ဓမ္မသတ်” တွေဆိုပါစို့။ Digitised Manuscripts ဝဘ်စာမျက်နှာမှာ “parabaik” ကိုရှာကြည့်တော့ ၃၃-ခုထွက်လာတယ်။

ဒီအထဲမှာပထမနှစ်ခုကဓမ္မသတ်ပုရပိုက်တွေဖြစ်တယ်။ ပုရပိုက်အနက်ပေါ်မှာကန့်ကူဆံနဲ့ရေးထားတာတွေဖြစ်တယ်။ နှစ်ခုစလုံးကအပြည့်အစုံမဟုတ်ပါဘူး။

ကျမ်းတွေကိုပေမှာရေးပြီးပုရပိုက်နက်မှာမှတ်တမ်းမှတ်ရာတွေသာရေးလေ့ရှိတယ်။ပုံတွေကိုတော့ပုရပိုက်ဖြူမှာရေးတယ်။ ဒါကြောင့်ပေစာတွေတွေ့နိုင်မလားဆိုပြီး “burmese” လို့စာရိုက်ပြီးရှာကြည့်တော့ ၅၄-ခုထွက်လာတဲ့အထဲမှာပုရပိုက်တွေအပြင်ပေစာတွေပါထွက်လာတယ်။ ဗမာစာနဲ့မဟုတ်တာတွေလဲပါလာသေးတယ်။ ကျနော်လိုချင်တဲ့ မနုကျယ်ဓမ္မသတ်ပေစာတော့မတွေ့ပါ။ တွေ့ရတဲ့၊ ပထမဆုံးသော ကိုလိုနီခေတ်မြန်မာနိုင်ငံရဲ့၊ “မဟာဝန်ရှင်တော်မင်းကြီး” ဖယ်ရာရဲ့စုဆောင်းမှုထဲက “မနုအကျယ်” ပုရပိုက်အနက် (Or 3447/B) ဟာဒုတိယတွဲ ကအခန်းတခန်းစာသာပါပေမဲ့အဖုံးနှစ်ခုစလုံးမှာပန်းအနားသတ်ကြိုးကြာရုပ်ဖေါင်းကြွအခန့်စားကိုရွှေနဲ့ငွေရောင်စပ်ထားတယ် -

ဖေ့ဘုတ်မှာ ၁၉၂၀ ဇူလိုင် ၁၅-ရက်က " မြန်မာ့မနု(ကျယ်) ဓမ္မသတ်ဟာမြန်မာစစ်ရဲ့လား - ၂" ဆောင်းပါးမှာ ဒီလိုကျနော်ရေးခဲ့တယ် -

သမိုင်းဆရာကြီးဒေါက်တာသန်းထွန်းကတော့ တွေ့နိုင်သေးတဲ့မနု(ကျယ်)မူကွဲတွေကစာသားတွေကို ဘယ်သူမှတိုက်ကြည့်ပြီးသုတေသနမလုပ်ကြတာကိုငြီးတွားရင်းကသူကိုယ်တိုင်ဘဲ မနုကျယ်-၁၇၈၂ ပေမူ၊ မနုကျယ်-၁၈၇၄ Richardson မူ၊နဲ့ မနုရင်း-၁၈၇၅ ပုံနှိပ်မူတွေကိုနှိုင်းယှဉ်ကြည့်ခဲ့ပါတယ်။ ၁၉၈၄ ဒီဇင်ဘာကစာတမ်းမှာပါ -
https://www.jstage.jst.go.jp/…/1985/14/1985_14_28/_pdf

ဒေါက်တာသန်းထွန်းပြောတဲ့ မနုကျယ် ၁၇၈၂ ခုနှစ်ပေမူဆိုတာ ဂျပန်လူမျိုးသုတေသီ Okudaira ဆီကရတဲ့ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ကပေမူရဲ့လက်နှိပ်စက်မိတ္တူဖြစ်ပါတယ်။

မနုအကျယ်ပေမူအပြည့်အစုံကိုဗြိတိသျှစာကြည့်တိုက်ရဲ့ကက်တလောက်တွေမှာရှာမတွေ့ရာကနေမမျှော်လင့်ပဲသူတိုရဲ့ Asian and African blog. Burmese ဘလော့တခုမှာအဲဒီအကြောင်းတွေ့လိုက်ရတယ် - https://blogs.bl.uk/asian-and-african/2021/11/transcribed-from-the-boundary-wall-of-the-universe-early-dhammasattha-manuscripts-in-the-burmese-col.html

အဲဒီမှာမနုကျယ်ပေမူဟာဗြိတိသျှစာကြည့်တိုက်ရဲ့ပေစာအမှတ် Man/Bur 3429 အဖြစ်နဲ့ (မြန်မာနိုင်ငံကတက္ကသိုလ်များဗဟိုစာကြည့်တိုက်၊ရန်ကုန်မှာရှိတဲ့ပေမူရဲ့နောက်) ဒုတိယသက်တမ်းအရင့်ဆုံးတွေ့ရတဲ့ ၁၇၈၉-ခုနှစ်ကပေမူဖြစ်တယ်။ Asian and African blog ရဲ့ ၂၀၁၇ ခု၊မတ်လ ၉-ရက်နေ့စွဲပါ Digital access to Burmese manuscripts - https://blogs.bl.uk/asian-and-african/burmese.html ဆောင်းပါးအရ လက်ရေးမူပစ္စည်းပေါင်း ၁၈၀၀ လောက်ရှိတဲ့အထဲကပေစာကအများဆုံးဖြစ်ပြီး၊စက္ကူပုရပိုက်၊ပေချပ်ပုံစံလုပ်ထားတဲ့ ‌ရွှေ၊ငွေ၊ကြေး၊နဲ့ဆင်စွယ်ပြားပေါ်ကလက်ရေးမူတွေလဲပါတယ်လို့သိရပါတယ်။ အဲဒီအထဲကဒီဂျစ်တယ်ပုံစံပြောင်းပြီးဖြစ်လို့အလွယ်တကူဝင်ကြည့်နိုင်တဲ့လက်ရေးမူပေ၊ပုရပိုက် ၆၂-ရဲ့နှိပ်ပြီးကြည့်လို့ရတဲ့လိပ်စာ (link) တွေကိုပေးထားပါတယ်။ မြန်မာဘာသာနဲ့ ၅၀၊ မွန်-၃၊ ပျူ-၁၊ ရှမ်း-၈ ဖြစ်ပါတယ်။ ခုဆိုရင်တော့ထပ်ပြီးတိုးလောက်ပြီထင်ပါတယ်။

ဗြိတိသျှစာကြည့်တိုက်ပေ၊ပုရပိုက် (ဒီဂျစ်တယ်) ရင်းမြစ်များရဲ့ ပထမအကန့်အသတ်က ဒီဂျစ်တယ်ပုံစံနဲ့ရှိပြီးသားပေ၊ပုရပိုက် (မပြည့်မစုံ) နဲ့တူညီတဲ့၊ဒါမှမဟုတ်ဆက်စပ်ပြီးပြည့်စုံတဲ့ပေပုရပိုက်ကိုဒီဂျစ်တယ်ဖြစ်အောင်လုပ်မထားတာမျိုးရှိတာဖြစ်ပါတယ်။ ဥပမာ- ပြောခဲ့တဲ့မနုကျယ်ဓမ္မသတ်လိုပေါ့။ ဒုတိယအကန့်အသတ်ကတော့ဒီဂျစ်တယ်ပေ၊ပုရပိုက်တွေကို ပေးထားတဲ့ viewer ထဲမှသာတမျက်နှာပြီးတမျက်နှာစာသာကြည့်ရပြီး၊တအုပ်လုံးကို ဒေါင်းလုတ်မဆွဲနိုင်ပါ။ Viewer ဘောင်အတွင်းမှာသာချဲ့ကြည့်ရင်လဲကြည့်နိုင်တာမို့ တမျက်နှာလုံးအတွက်ကြည်လင်ပြတ်သားမှုကောင်းကောင်း (high resolution) နဲ့ပုံရချင်ရင်သူတို့ဆီကိုအခကြေးငွေနဲ့သီခြားမှာယူရမှာဖြစ်ပါတယ်။ လက်ရှိဒီဂျစ်တယ်ပုံစံမရှိသေးတဲ့ပေ၊ပုရပိုက်တွေကိုလဲဒီလိုပဲမှာယူနိုင်တယ်လို့သိရပါတယ်။